Sve dileme da li je tornjak hrvatski, srpski ili bosanski pas davno su valjda razrješene, tako da je on i bosanski i hrvatski i srpski. Čije ovce, toga i livada.
Piše Zoran M. Kos, kinološki sudija
Fotografije: arhiv revije Natura, Zoran M. Kos i Stipo-Štef Jelić, odgajivačnica “Crna Ramska”
Psa sjajne, duge i čvrste dlake, najčešće osnovne bijele boje, sa oznakama drugih boja po glavi i/ili tijelu, izvanrednih radnih karakteristika, bosansko-hercegovačko-hrvatskog psa tornjaka, Međunarodna kinološka federacija uslovno je priznala kao binacionalnu (zajedničku) rasu BiH i Hrvatske, na sjednici generalnog komiteta FCI-a u Madridu. Na taj način ova rasa je uvrštena u grupu “privremeno priznatih” rasa. Standard rase tornjak verifikovan je pod brojem 355 i objavljen je 16.5.2007. godine, sistematizovan, raspoređen u Drugu FCI grupu, sekcija 2. podsekcija 2.2. planinski tip pasa.
Treba naglasiti da se, kao autohtona rasa, tornjak na ovim prostorima pominje u dosta pisanih tragova, a različiti autori navode različite podatke.
Za razliku od mnogih drugih zemalja koje su standardizaciju svojih rasa riješile još u prvoj polovini prošlog vijeka, mi smo mnogo godina kasnije ušli u taj proces. O tome kada su došli na naše prostore postoje različita mišljenja. Jedni navode da su došli sa Slovenima, drugi sa Turcima, neki sa Vlasima.
Ako se uvažava činjenica da su se tornjaci nalazili samo u planinama i u predjelima gdje su bili Vlasi, poput Vlašića ili Glamoča, a nije ih bilo gdje nije bilo Vlaha, to možda govori da je posljednja teorija ispravnija od drugih.
Istraživanja o istorijskom postanku, kao i aktivnosti u vezi sa spašavanjem tornjaka od izumiranja, počela su istovremeno u BiH i Hrvatskoj 1972. godine. Kontinuirani selektivni odgoj tornjaka počinje 1978. da bi zvaničnom odlukom Jugoslovenskog kinološkog saveza od 9.5.1981. godine o otvaranju JUR-a (Jugoslovenski uslovni rodovnik) i formiranjem Komisije za standardizaciju za bosansko-hercegovačko-hrvatskog pastirskog psa – tornjaka, otpočeo i zvaničan rad oko standardizacije rase.
Komisija u sastavu Anto Kozina, Stjepan Krasić i Hrvoje Perković imala je zadatak da uradi stručni dio u vezi sa standardizacijom i registracijom kod FCI. Ova odluka je imala odličan odjek u kinološkoj javnosti, pa se tornjak sve više pojavljivao na izložbama i revijama – Jajce 1981, 1982. i 1984, Mostar 1983. i 1984, Banjaluka 1985. i 1989. godine; Vučija planina 1984. i 1985, Novi Sad 1982, Beograd 1985, Zagreb 1986. i Sarajevo 1990. godine.
Treba napomenuti da je podrška medija bila velika. “Male novine” , “Moj pas” i “Kinolog”, te i tada, kao i sada, veoma popularan časopis “Zov” sa serijom tekstova o tornjaku. Iz pera Milivoja Uroševića, a pod uredništvom Milana Miće Jovanovića, veoma često su u “Zov”-u izlazili tekstovi o ovoj rasi pasa.
Kao i većina od gotovo 50 rasa pastirskih pasa, tako i tornjak ima zajedničko porijeklo sa molosima i ima bliske rođake na prostoru Balkana. Srodnici su mu srpski pastirski pas (vidjeti studiju : “Prilog poznavanja planinskog ovčarskog psa Srbije” prof. dr S. Antić i prof. dr S. Milosavljević,1951), grčki pastirski pas, karakačanski pas i karpatin iz Rumunije, tako da neki autori navode da je on nesumnjivo dio šire populacije balkanskog pastirskog psa.
Govoriti o tornjaku na našim prstorima nemoguće je a da se ne spomene Klub odgajivača, vlasnika i ljubitelja tornjaka koji je osnovan u Banjaluci 1996. pri Kinološkom društvu, a od naredne do 2002. godine radi samostalno. Kroz klub je prošlo mnogo članova koji su organizovali brojne izložbe i revije, s istaknutim kinologom Dušanom Davidovićem na čelu, kao predsjednikom, te moramo konstatovati da je zaista neizmjerna šteta za ovu rasu što je Klub prestao sa radom.
Rasa danas ima zadovoljavajuće brojno stanje i dobru rasprostranjenost. Fond tornjaka je solidan, i brojem i kvalitetom, genetski stabilan. Tornjak se smatra zdravom rasom, kako u ponašanju, tako i u karakteru, i predstavlja sa svojim psihofizičkim svojstvima i specifičnostima, tipičnog pastirskog psa. Smiren, oprezan, skoro ravnodušan, hrabar, poslušan, odan svom godspodaru i miran u njegovom prisustvu .
Sve dileme da li je tornjak hrvatski, srpski ili bosanski pas davno su valjda razrješene, tako da je on i bosanski i hrvatski i srpski. Čije ovce, toga i livada.
U organizaciji Kinološkog saveza Republike Srpske, 22. februara 2016. godine, tačno deset godina nakon odluke FCI o uvrštavanju tornjaka u grupu privremeno priznatih rasa (Madrid, 22. februara 2006), održan je okrugli sto “Tornjak, kako dalje”. Bio je to nastavak razgovora koji su predstavnici kinoloških saveza u BiH počeli sa kolegama iz HKS o punopravnom priznavanju ove rase kod FCI-a. Na ovom skupu su učestvovala eminentna imena iz svijeta kinologije iz Republike Srpske, BiH, Hrvatske i Srbije.
Uvodne referate imali su predsjednici KS u BiH, Predrag Uzelac, Perica Jukić i Refet Hadžić, a u raspravi su učestvovali i dr Milivoje Urošević, kao stručni saradnik KSRS, Dušan Davidović, Saša Vurzberg, Duško Kuzmanović, Dino Karadžić i Dino Čorhasanović. Domaćin i moderator bio je Zoran Kos.
Učesnici okruglog stola su usvojili sljedeće zaključke:
– Nema posebnih problema u postupku finalizacije postupaka za punopravno priznanje rase i podržava se nastavak rada na okončanju procesa;
– Smatra se vrlo korisnim uspostavljanje pune komunikacije između KS U BiH i HKS;
– Rad na razvoju rase u narednom periodu treba da ima akcenat na stručnom radu i da bude utemeljen na činjenicama i mjerenim rezultatima te,
– Da KS u BiH u što skorije vrijeme organizuje nastavak – stručnu raspravu o istoj temi.
Sve ovo govori u prilog tome da na generalnoj skupštini FCI treba očekivati da tornjak postane punopravna rasa u sistematici FCI -a. Naravno, BiH i Hrvatska moraju podnijeti zahtijev – molbu za konačno priznanje rase, priložiti potrebnu dokumentaciju i izvještaje. Komisija za standarde i naučna komisija FCI daje konačan prijedlog generalnom komitetu, a on generalnoj skupštini. Sa pravom se očekuje da na narednoj generalnoj skupštini Federacije, koja će se održati 2017. godine, tornjak postane punopravna rasa i da ovaj čuvar raskošnog izgleda, dobije svoje zasluženo mjesto u porodici punopravnih, konačno priznatih FCI rasa.
Ovom prilikom želim da se zahvalim svima, znanima i neznanima, koji su dali svoj doprinos u očuvanju i priznavanju ove rase.
……..
(Tekst je objavljen u Godišnjaku Kinološkog saveza Republike Srpske, 21. maja 2016. godine)
